Implementator > Wat is datagedreven werken? > Datageletterdheid

Datageletterdheid
of data literacy

Datageletterdheid of data literacy is de sleutel tot succes in organisaties. Is jouw organisatie al datageletterd?

Wat is datageletterdheid?

De definitie van datageletterdheid

Voor datageletterdheid of data literacy in het engels zijn vele definities in omloop. Veel van die definities overlappen elkaar. De definitie die we het meest hanteren is:

Datageletterdheid is het vermogen om data/informatie te lezen, te evalueren, te beargumenteren en ermee te werken. Het is een vaardigheid die iedereen in staat stelt de juiste vragen te stellen, kennis te vergaren, te beoordelen en daar doeltreffend met anderen over te kunnen communiceren.

De datageletterde medewerker kan gegevens “lezen”, ze begrijpen en gebruiken om meer te weten te komen over de wereld en organisatie om hem heen.

Dit is een vaardigheid die iedereen zou moeten bezitten. Datageletterdheid stelt iedereen in staat de juiste vragen te stellen, kennis en duidelijkheid over zaken te verwerven en – het allerbelangrijkste – om in staat te zijn erover te communiceren. Datageletterdheid oftewel data literacy stelt je, met andere woorden, in staat om grote hoeveelheden data op een effectieve manier te interpreteren, zodat je sneller beslissingen kunt nemen.

Dit behandelen we:

Datageletterdheid definitie
De drie vaardigheden voor datageletterdheid
Datageletterd worden? Zo doe je dat
De competenties van datageletterde medewerkers
Waarom is datageletterdheid zo belangrijk?
Datageletterdheid meten binnen jouw organisatie
Tips om nu te starten met datageletterdheid
De relatie tussen datakwaliteit en datageletterdheid

De drie vaardigheden voor datageletterdheid

Datageletterheid bestaat uit drie basisvaardigheden die de medewerkers van jouw organisaties moet beschikken. Deze essentiële vaardigheden zorgen voor het vermogen om informatie uit verschillende data bronnen te vinden, te begrijpen, te analyseren en te interpreteren.

1. Taalvaardigheid

Dit wordt over het algemeen gebruikt als de term “taalbeheersing”. De term “taalbeheersing” heeft betrekking op een hele reeks vaardigheden.

Van het begrijpen van geschreven woorden en zinnen tot het interpreteren en evalueren van complexe teksten. Er is een verscheidenheid aan talenten vereist voor deze competentie.

2. Rekenvaardigheid

Rekenvaardigheid verwijst naar het vermogen om cijfermatige ideeën en informatie toe te passen, te begrijpen en te communiceren.

Het vermogen om een (cijfermatig) probleem op te lossen in een realistische context, die in vele vormen kan worden gepresenteerd.

3. Datavaardigheid

Datavaardigheid of data competent is de derde competentie. Binnen scholen is er veel aandacht voor, maar binnen de maatschappij/organisaties is datavaardigheid een veel minder bekend thema.

Data competent zijn betekent het vermogen om de informatiebehoefte goed te formuleren, aan te geven waar de informatie te verkrijgen is en de inhoud ervan te begrijpen. Het zorgt ook voor een gemeenschappelijke taal op datagebied. Een tweede deel van de competitie datageletterdheid gaat over het vermogen om de data op te kunnen slaan, te beheren en vooral te kunnen (her)gebruiken.

Het belangrijkste onderdeel van de competitie is misschien wel dat je moet kunnen bepalen/oordelen over wat de relevantie van die data is. Dit laatste wordt bijna altijd overgeslagen!

Opzoek naar een data coach?

Samen werken aan datageletterde medewerkers doormiddel van data trainingen, workshops en lezingen.

Toewerken naar ‘datageletterde’ medewerkers
Het helpen ontwikkelen van analytische vaardigheden
Training on-the-job; van de PowerPoint naar de dagelijkse realiteit

Vrijblijvend contact

Datageletterd worden? Zo doe je dat

Data literacy begint met een focus op mensen en processen en het systematisch analyseren ervan.

1. Focus op mensen

Mensen zorgen ervoor dat iedere medewerker de intrinsieke waarde van goede data begrijpt en toepast in de dagelijkse praktijk.Ook betekent het dat je weet hoeveel tijd medewerkers nodig hebben om de juiste gegevens op te zoeken, de juiste conclusies te trekken en wanneer die data te gebruiken (sturen op feiten of op onderbuik). Dit alles bij elkaar leidt tot een aantoonbaar hogere omzet.

2. Focus op processen

Processen bepalen waar en waarvoor gegevens nodig zijn. Effectief databeheer is de eerste stap om een datageletterde organisatie te worden. Dit betekent dat alle medewerkers op elk moment toegang hebben tot de juiste en relevante informatie en deze dienovereenkomstig kunnen gebruiken.

Het betekent dus ook dat je over een goed proces beschikt om te beoordelen welke informatie nodig is en welke informatie moet worden (her)gebruikt.

3. Focus op tools

Tools zijn de juiste instrumenten die aangereikt worden om de toegang tot informatie te vergemakkelijken. Het vermogen om gegevens te lezen, te begrijpen en ermee te werken is van cruciaal belang. Datageletterdheid vereist goed beheer van data, datakwaliteit en meta data management.

Hoe stimuleer je datageletterdheid in organisaties?

Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden en is voor elke organisatie weer anders. Het begint met de vraag: wat verstaat een organisatie onder datageletterdheid en wat willen ze ermee bereiken?

Als die vraag beantwoord is, dan pas kan worden ingegaan op hoe je datageletterdheid in jouw eigen organisatie kunt stimuleren.

Hoe jij datageletterdheid in de organisatie kunt stimuleren:

1. Een continu proces

Zie het stimuleren van datageletterdheid niet als een actie of een project, maar als een continu proces ook om datagedreven te werken.

2. Communiceren

Focus op de resultaten die behaald worden en communiceer op alle niveaus over deze resultaten. Laat degene die het resultaat heeft behaald dit toelichten. Dit zal sterker overkomen dan wanneer bijvoorbeeld een manager het vertelt.

3. Stimuleren en uitdragen

Zorg voor een team met één leidinggevende, die het proces stimuleert en uitdraagt.

4. Centraliseren

Stimuleer de vraag naar data door een centraal loket te maken, waar iedereen met vragen of ideeën op datagebied terecht kan.

5. Data ambassadeurs

Stel data ambassadeurs aan binnen elke afdeling van de organisatie en leer hen datageletterdheid skills en vooral communicatie skills aan.

6. Workshops & trainingen

Stimuleer interactieve en afdeling overschrijdende workshops met als doel samen naar data te kijken en daarover te discussiëren. Hierdoor ontstaat er een datagedreven werkwijze.

7. Verwondering

Praat in dit proces niet over goed of fout, maar blijf in de modes van ‘verwondering over data’.

Met deze zeven tips ben je als organisatie al goed op weg om datagedreven werken te stimuleren.

De competenties van datageletterde medewerkers

Datageletterdheid bestaat uit een reeks competenties waarover men moet beschikken om gegevens/informatie op een doeltreffende manier te kunnen lezen, begrijpen en ermee te werken.

Dit zijn competenties van datageletterde medewerkers

1. Informatiebehoefte kunnen formuleren

Het gaat hier om het formuleren, het lokaliseren en ophalen van digitale data, informatie en content. Te bepalen wat de relevantie is van de bron en de inhoud (data) te beoordelen.

2. Communiceren en samenwerking

Interacteren, communiceren en samenwerken via digitale technologieën, terwijl je je bewust bent van culturele- en leeftijdsverschillen.

Om deel te nemen aan de samenleving door middel van openbare en particuliere digitale diensten en participatief burgerschap. Deze competentie is ook bedoelt om je digitale identiteit en reputatie te beheren.

3. Het creëren van digitale content

Het creëren en bewerken van digitale content om informatie en context te verbeteren en te integreren in bestaande kennis, terwijl je begrijpt hoe copyright en licenties moeten worden toegepast. Weten hoe je met computersystemen en applicaties moet omgaan.

4. Expert in digitale veiligheid

Om apparaten, inhoud, persoonlijke gegevens en privacy in digitale omgevingen te beschermen.

Om de fysieke en psychologische gezondheid te beschermen en om je bewust te zijn van digitale technologieën voor sociaal welzijn en maatschappelijke integratie. Je bewust te zijn van de invloed van digitale technologieën op het milieu.

5. Probleemoplossend denken

Het identificeren van behoeften en problemen en het kunnen oplossen van conceptuele problemen en probleemsituaties in digitale omgevingen.

Het kunnen gebruiken van digitale hulpmiddelen om processen en producten te innoveren om op de hoogte te blijven van de digitale evolutie/revolutie.

Waarom is datageletterdheid zo belangrijk?

Wel, denk er eens over na – de meeste beslissingen die binnen een organisatie worden genomen, zijn gebaseerd op data. Of het nu gaat om financiële beslissingen, marketingbeslissingen of zelfs personeelsbeslissingen.

We vertrouwen op informatie om onze beslissingen te onderbouwen. Als de gegevens niet accuraat zijn, andere definities hebben of als het ons niet het inzicht verschaft dat we nodig hebben, kunnen we slechte beslissingen nemen die de organisatie kunnen schaden. Dan is het dus geen zinvolle informatie.

Je kunt een organisatie niet alleen op je onderbuikgevoel sturen – je moet dit (ook) baseren op feiten en data. Dat is wat iedereen met data literacy kan: informatie uit verschillende bronnen halen en interpreteren, om te helpen bouwen aan een toekomstvaste en uitlegbare besluitvorming binnen een organisatie.

Datageletterdheid meten binnen jouw organisatie

Je kunt met twee methodes de datageletterdheid meten binnen jouw organisatie

Datageletterdheid in real-life testen

De beste manier om te testen of werknemers deze competentie bezitten (inzicht in gegevens/informatie), is door dit in een levensechte situatie na te bootsen. Dit kan het beste in een realistische omgeving worden gedaan, wanneer zij een (numeriek) probleem behandelen en waarin gevraagd wordt om een bepaalde handeling uit te voeren.

Datageletterdheid online testen

Er zijn, online, tests beschikbaar om de datageletterdheid te meten, maar de doelgroep voor die tests zijn vaak leerlingen en studenten uit het middelbaar en hoger beroepsonderwijs.

Voor bedrijven en organisaties zijn nauwelijks generieke test beschikbaar. Het komt er dan op neer dat voor die doelgroep een op maat gesneden test moet worden ontwikkeld. Er zijn wel datageletterdheid trainingen beschikbaar, waarin gekeken wordt hoe men de cijfers gebruikt, analyse daarop uitvoert en daar rapporten of voorspellingen op baseert.

Tips om nu te starten met datageletterdheid

Daar is geen pasklaar antwoord op te geven. Vaak zien we dat er binnen organisaties bij specifieke medewerkers of afdelingen kennis aanwezig is over data en datageletterdheid. Zij lopen vaak tegen het probleem aan dat de rest van organisatie nog niet toe is aan data geletterdheid. Het gevolg daarvan is dat ze niet worden begrepen, dat producten, zoals dashboards, niet (of verkeerd) worden gebruikt of dat ze verwijten krijgen dat de data niet klopt, terwijl de datakwaliteit vaak juist het probleem is.

Elke organisatie is anders en waar te beginnen is dus ook verschillend. Er zijn wel een aantal tips te geven:

Tip 1: Doe het agile

Maak het niet te groot. Structureer het project in kleine brokken werk of nog liever kies voor een agile aanpak.

Tip 2: Verifieer de datakwaliteit

Verifieer de kwaliteit van de data voordat je hiermee aan de slag gaat. Het voorkomt frustraties.

Tip 3: Met de gehele organisatie

Betrek de hele organisatie bij het project, maak het niet tot een IT/data of Finance feest.

Tip 4: Begin simpel

Begin met eenvoudige problemen, om snel resultaten te laten zien. Bijvoorbeeld het bewijs dat dashboards nuttig kunnen zijn, is beter dan het bewijs dat ‘big data’ als geheel nuttig is.

Tip 5: Doe het gedoseerd

Ontwikkel het project in de loop van de tijd en betrek iedereen erbij. Behandel niet te veel tegelijk (neem niet te veel hooi op je vork).

Tip 6: Maak het meetbaar

Maak het zichtbaar en meetbaar, zelfs een kleine verbetering in de goede richting is iets om samen te vieren! Op deze manier kunt je inzichtelijk maken hoelang het duurt voordat het project slaagt.

Het ontwikkelen van datageletterdheid is meer dan alleen een aantal medewerkers een cursus laten volgen of even een project uitvoeren. Het is een constant proces waar in de organisatie aan gewerkt moet worden.

Door het aanstellen van data stewards of een datacoach wordt data geletterdheid voor iedereen in de organisatie zichtbaar en komt er een beweging op gang naar een meer datagedreven organisatie.

De relatie tussen datakwaliteit en datageletterdheid

Welke rol speelt datakwaliteit en open data bij datageletterdheid en de mogelijke uitkomsten?

Initiatieven en projecten rondom datagedreven werken en het verhogen van datagedrevenheid mislukken vaak bij voorbaat, omdat aan de organisatie niet duidelijk wordt gemaakt wat we er mee willen. Ze worden vaak wel gebruikt in big data pilots, maar niet in de operatie.

Begin met open data

Open data is een goede plaats om te beginnen met data en datagedrevenheid. Open data laat zien wat voor soort kennis er is en het kan een duidelijk bewijs zijn van de potentiële toegevoegde waarde. Data waar een organisatie toegang toe heeft door te investeren in openheid, kwaliteit en delen. Open data van hoge kwaliteit moet voor iedereen beschikbaar zijn binnen een organisatie.

Open data is transparante en toegankelijke informatie. Open gegevens worden gecreëerd, gedeeld en gebruikt op een manier die waarde creëert voor de samenleving, door kennis te verbeteren, innovatie te bevorderen en de transparantie in de publieke sector te vergroten.

Openheid betekent het delen van beschikbare data, zodat iedereen ze kan gebruiken. Een open datalicentie garandeert deze openheid. Met open data kan innovatie en transparantie in de overheidssector bevorderd worden.

Open data is ook een belangrijke bron om de datageletterdheid in de organisatie, en daarmee datagedreven werken, te bevorderen en inzichten te verschaffen die je alleen met interne data uit een organisatie nooit zou kunnen bereiken.

Datakwaliteit is cruciaal

Bij alle data speelt een ding een cruciale rol, het begrip datakwaliteit. Datakwaliteit is een van de belangrijke aspecten als het gaat om data governance. Het bepalen van wat de kwaliteit van data is en wat de norm zou moeten zijn is essentieel, wil een organisatie datagedreven gaan worden.

Het bepalen van de relevantie van data, een belangrijk aspect van datageletterdheid, hangt nauw samen met de datakwaliteit om vast te stellen of er met deze data wel goed gestuurd kan worden.

Het begrijpen van hoe de data is ontstaan, wanneer het is ontstaan en waarom deze data beschikbaar is gesteld zijn het uitgangspunt om te toetsen of de data bruikbaar is. Alleen dan is het mogelijk om echt datagedreven werken te omarmen.

Iedereen moet datageletterd worden

Iedereen moet datageletterd worden, wat een proces is en een specifieke aanpak vraagt.

Om succesvol te zijn in datagestuurd werk, is het essentieel dat werknemers datageletterd zijn. Datageletterdheid is het vermogen om informatie uit verschillende bronnen te vinden, te begrijpen, te analyseren en te interpreteren. Deze definitie lijkt misschien eenvoudig, maar er zijn een aantal factoren die meespelen om datageletterd te worden.

Open data is transparante en toegankelijke informatie die door iedereen gebruikt kan worden, om kennis te verbeteren of innovatie te bevorderen. Initiatieven en projecten rond datagedreven werken mislukken vaak bij het begin, omdat niet aan de organisatie duidelijk wordt gemaakt wat ze opleveren. Met de hierboven gegeven tips wordt de kans op succes groter.

SCHAKEL EEN DATACOACH IN

Aan de slag kunt met het vergroten
van de datageletterdheid in jouw organisatie?

Vrijblijvend contact