GDPR in het AI-tijdperk: Jouw ultieme gids voor gegevensbescherming
Wil je weten hoe je AVG en GDPR effectief kunt koppelen aan jouw databeleid en data fundament? Neem contact met ons op voor advies.
Jouw guide voor AVG en dataverwerking
Zo blijf je compliant in het digitale tijdperk
Het naleven van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is een complexe maar noodzakelijke taak voor organisaties in het huidige digitale tijdperk.
Door de kernprincipes van de AVG te begrijpen en toe te passen, kunnen organisaties niet alleen voldoen aan de regelgeving, maar ook het vertrouwen van hun klanten winnen en behouden.
GDPR of AVG uitgelegd
GDPR betekenis (AVG betekenis)
De GDPR, oftewel AVG in het Nederlands, is een belangrijke Europese wetgeving die de bescherming van persoonsgegevens reguleert en is in 2018 in werking getreden. Voor organisaties binnen de EU is naleving van deze regels verplicht.
Wie moet voldoen aan de AVG?
Het implementeren van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is geen eenmalige taak; het vereist voortdurende aandacht en aanpassing. De AVG is van toepassing op alle organisaties in de Europese Unie die persoonsgegevens verwerken.
Dit betekent dat bijna elke organisatie, groot of klein, maatregelen moet nemen om te voldoen aan de regelgeving. Het lijkt misschien een ontmoedigende taak, maar met de juiste aanpak en hulpmiddelen is het mogelijk om zowel complient als innovatief te blijven in het gebruik van data binnen een organisatie.
Cruciale rollen voor GDPR / AVG compliance binnen organisaties
Veel organisaties, vooral die in sectoren zoals de overheid en gezondheidszorg, hebben al rollen zoals een Chief Information Security Officer (CISO) en een Functionaris Gegevensbescherming (FG) en Privacy Officer (PO) om te helpen bij naleving. Die rollen zijn wettelijk vastgelegd voor dit type organisaties.
Echter, organisaties die minder aandacht (hoeven te) besteden aan gegevensbescherming lopen zeker ook risico’s op datalekken of het niet goed uitvoeren van de AVG. Met alle gevolgen van dien!
Maak je data sterk én compliant.
Ontdek hoe wij je kunnen ondersteunen met AVG compliance.
- Inrichting data governance conform AVG
- Data strategie toetsen op AVG richtlijnen
- Praktische inrichting AVG richtlijnen
- Second opinion AVG implementatie
De 9 basisprincipes van de AVG
De GDPR wetgeving in het kort
De AVG is gebaseerd op kernprincipes die in artikel 5 van de verordening zijn vastgelegd. Deze principes vormen de ruggengraat van de regelgeving en geven richting aan hoe organisaties persoonsgegevens moeten behandelen. Het gaat om het beschermen van natuurlijke personen.
Door deze principes te begrijpen en vooral toe te passen, kunnen organisaties niet alleen voldoen aan de AVG, maar ook het vertrouwen van hun klanten en stakeholders winnen en behouden.
De negen basisbeginselen van de AVG
- Rechtmatigheid
- Behoorlijkheid
- Transparantie
- Doelbinding
- Dataminimalisatie
- Juistheid
- Opslagbeperking
- Vertrouwelijkheid
- Integriteit
Elke organisatie die persoonsgegevens verwerkt, moet deze principes naleven om de privacy van betrokkenen te waarborgen en te voldoen aan de regelgeving.
Een deep dive in dé essentiële kernprincipes
Doelbinding
Doelbinding houdt in dat persoonsgegevens alleen mogen worden verzameld voor specifieke, expliciete en gerechtvaardigde doeleinden. Dit betekent dat organisaties een duidelijk doel moeten hebben voordat ze gegevens verzamelen en dat ze deze gegevens niet mogen gebruiken voor andere, onvoorziene doeleinden. Het verzamelen van gegevens voor toekomstige onzekere doeleinden is niet toegestaan.
Dataminimalisatie
AVG dataminimalisatie vereist dat organisaties alleen de minimale hoeveelheid persoonlijke gegevens verzamelen die noodzakelijk is voor hun doeleinden. Dit helpt om privacyrisico’s te verminderen en zorgt ervoor dat organisaties voldoen aan de AVG-eisen.
Juistheid
De AVG oftewel GDPR vereist dat organisaties ervoor zorgen dat de persoonsgegevens die zij verwerken juist en actueel zijn. Dit betekent dat organisaties mechanismen moeten hebben om data te corrigeren en bij te werken wanneer dat nodig is. Onjuiste of verouderde data kunnen leiden tot verkeerde beslissingen en juridische problemen.
Opslagbeperking
Opslagbeperking houdt in dat persoonsgegevens niet langer mogen worden bewaard dan noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor ze worden verwerkt. Zodra de gegevens niet meer nodig zijn, moeten ze worden verwijderd of geanonimiseerd. Zeker bij datawarehouses en datalake opslag is dat een (grote) uitdaging.
Het verwijderen of anonimiseren van data helpt om het risico op inbreuken en datalekken te verminderen en draagt bij aan een efficiënter datamanagement. Welke bewaartermijnen gehanteerd worden is vastgelegd in het register van verwerking.
Vertrouwelijkheid & integriteit
Vertrouwelijkheid en integriteit zijn cruciale principes onder de AVG. Organisaties moeten passende technische en organisatorische maatregelen nemen om de vertrouwelijkheid en integriteit van de persoonsgegevens die zij verwerken te waarborgen. Dit betekent dat gegevens beschermd moeten worden tegen onbevoegde toegang, verlies of vernietiging. Dit wordt informatiebeveiliging genoemd.
Het naleven van deze principes vereist een robuuste beveiligingsstrategie die rekening houdt met de nieuwste technologische ontwikkelingen en best practices. Door te investeren in beveiligingsmaatregelen kunnen organisaties niet alleen voldoen aan de AVG, maar ook het vertrouwen van hun klanten vergroten.
De impact van de AVG op jouw organisatie in 2025
1. Privacy by design: bescherming vanaf de basis
Privacy by design houdt in dat privacyoverwegingen vanaf het begin in het ontwerpproces van systemen en processen worden geïntegreerd. Dit betekent dat organisaties privacy en gegevensbescherming in elke fase van hun projecten moeten meenemen, van concept tot implementatie en onderhoud.
2. Data minimalisatie als kernprincipe voor dataveiligheid
Data minimalisatie vereist dat organisaties alleen de minimale hoeveelheid persoonlijke gegevens verzamelen die noodzakelijk is voor hun doeleinden. Dit helpt om privacyrisico’s te verminderen en zorgt ervoor dat organisaties voldoen aan de AVG-eisen.
3. Aangepaste BI architectuur
In de wereld van business intelligence (BI) heeft de AVG een grote impact. Organisaties moeten hun BI-architectuur aanpassen om te voldoen aan de strengere databeveiligingseisen die door de AVG worden gesteld.
Dit betekent dat de opslag en verwerking van gegevens zorgvuldig moeten worden beheerd en dat alleen noodzakelijke gegevens mogen worden verzameld en bewaard.
Focus op datakwaliteit en documentatie
Een belangrijk aspect van de AVG-naleving in BI is het waarborgen van datakwaliteit en transparantie. Dit omvat het correct classificeren van gegevens en het garanderen dat alle gegevens die worden gebruikt voor analyses nauwkeurig en actueel zijn.
Organisaties moeten ook duidelijke documentatie hebben over welke gegevens worden verzameld, waar ze worden opgeslagen en hoe ze worden gebruikt. Dit helpt niet alleen bij het naleven van de AVG, maar kan ook bijdragen aan betere besluitvorming binnen de organisatie. Dit wordt vastgelegd in het register van verwerking van persoonsgegevens.
4. Essentiële investeringen in security: Tools & processen
Het waarborgen van de beveiliging van persoonsgegevens is een cruciale verplichting onder de AVG. Dit betekent dat organisaties aanzienlijke investeringen moeten doen in beveiligingstechnologieën en -processen om datalekken te voorkomen en de integriteit van gegevens te waarborgen.
Kies de juiste AVG tools
De keuze van de juiste beveiligingstools kan een uitdaging zijn. Bijvoorbeeld, platforms zoals Microsoft Azure en PowerBI vereisen meer inspanningen om de beveiliging goed te regelen, terwijl andere systemen zoals Qlik, Tableau en Microstrategy meer geïntegreerde beveiligingsfuncties bieden.
Focus op metadatamanagement
Het is belangrijk om een holistische benadering te volgen waarbij alle aspecten van gegevensbeveiliging worden overwogen, van toegang tot data tot het beheer van datalekken.
Het vastleggen van waar data is opgeslagen, heen stroomt (data pipelines) en wordt gebruikt is cruciaal om control te blijven houden. Organisaties kunnen niet meer zonder een goede oplossing om metadatamanagement vast te leggen.
Investeer in de datawarehouse
Organisaties moeten ook investeren in beveiligingsmaatregelen binnen hun datawarehouses om te voldoen aan de eisen van de AVG en om datalekken te voorkomen.
Dit omvat het implementeren van sterke beveiligingsmaatregelen en het regelmatig updaten van deze maatregelen om te voldoen aan de nieuwste best practices en technologische ontwikkelingen.
AI en de AVG:
Nieuwe regels, nieuwe verantwoordelijkheden
De opkomst van artificiële intelligentie (AI) brengt nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee op het gebied van gegevensbescherming. De AI-act, die binnenkort van kracht wordt, zal aanvullende regels introduceren om AI-systemen te reguleren en de ethiek en veiligheid ervan te waarborgen.
Dit betekent dat organisaties niet alleen de AVG moeten naleven, maar ook moeten voldoen aan nieuwe AI-specifieke regelgeving. Zeker als het om persoonsdata gaat die binnen het AI domein gebruik wordt om te segmenteren!
Uitdagingen rond persoonsgegevens
AI-systemen kunnen aanzienlijke hoeveelheden persoonsgegevens verzamelen en verwerken, wat leidt tot potentiële risico’s en uitdagingen op het gebied van gegevensbescherming.
Het is essentieel voor organisaties om transparant te zijn over hun gebruik van AI en om passende maatregelen te nemen om de privacy van individuen te beschermen.
Segmentering van personen is zowel bij de AI-Act als bij de AVG een erg gevoelig onderwerp dat met veel regels omkleed is. Uitganspunt bij die wetten is dat het eigenlijk niet mag. Een uitdaging dus.
Data-gebruik met AI: Verantwoording en naleving
Het gebruik van data met AI brengt specifieke uitdagingen met zich mee. Organisaties moeten duidelijk communiceren hoe zij AI gebruiken en welke gegevens worden verwerkt. Het niet melden van het gebruik van AI-data kan leiden tot ernstige juridische implicaties vanwege niet-naleving van de AVG en de AI-act. Dit kan ook het vertrouwen van klanten ernstig schaden.
Om deze risico’s te beperken, moeten organisaties transparant zijn over hun AI-gebruik en ervoor zorgen dat alle gegevensverwerkingen voldoen aan de AVG-eisen. Dit omvat het implementeren van robuuste beveiligingsmaatregelen en het uitvoeren van regelmatige audits.
Risicobeheer als hoeksteen van veilige AI systemen
Risicobeheer is cruciaal voor het waarborgen van de kwaliteit en veiligheid van AI-systemen. Dit betekent dat organisaties doorlopend risicoanalyses moeten uitvoeren en passende maatregelen moeten nemen om de privacyrisico’s te minimaliseren.
Een belangrijk risico is dat de data van onvoldoende kwaliteit is, wat kan leiden tot discriminatie of verkeerde beslissingen.
Hoe transparantie vertrouwen in AI versterkt
Transparantie speelt een sleutelrol bij het opbouwen van vertrouwen in AI-systemen. Organisaties moeten duidelijk communiceren hoe zij AI gebruiken en welke maatregelen zij nemen om de privacy van individuen te beschermen.
Dit helpt niet alleen bij het naleven van de AVG, maar kan ook bijdragen aan een positieve perceptie van AI gebruik door een organisatie.
Slimme oplossingen voor AVG compliance
GDPR compliance vereist niet alleen kennis en begrip van de regelgeving, maar ook praktische hulpmiddelen en documentatie.
Deze tools kunnen vooral nuttig zijn voor kleine en middelgrote bedrijven die mogelijk niet over de middelen beschikken om uitgebreide gegevensbeschermingsprogramma’s te implementeren en vooral te borgen.
1. Register van verwerking van persoonsgegevens opstellen
Een register van verwerking is een verplichting voor organisaties met meer dan 250 medewerkers en in bepaalde situaties voor kleinere organisaties. Het register moet informatie bevatten zoals de naam van de organisatie, de doeleinden van gegevensverwerking en de categorieën van persoonsgegevens die worden verwerkt.
Het bijhouden van een register van verwerkingsactiviteiten helpt organisaties om transparantie te waarborgen en verantwoordelijkheden vast te leggen. Dit register moet continu worden bijgewerkt en aangepast aan veranderingen in processen, applicaties of gegevens.
Het is een essentieel hulpmiddel voor het naleven van de AVG en het beheren van gegevensverwerkingen.
2. Privacy Impact Assessments (PIA): Voorkomen is beter dan genezen
Een Privacy Impact Assessment (PIA) is een belangrijk instrument voor het identificeren en minimaliseren van privacyrisico’s bij gegevensverwerkingen. Organisaties moeten een PIA uitvoeren wanneer zij van plan zijn nieuwe gegevensverwerkingen te starten of bestaande verwerkingen significant te wijzigen.
Eenvoudig gezegd elke keer als er nieuwe applicatie wordt aangeschaft of een bestaande applicatie qua functioniteit wordt uitgebreid en hier persoonsgegevens bij betrokken zijn.
Het proces van een PIA omvat het beoordelen van de noodzaak en proportionaliteit van de gegevensverwerking, het identificeren van potentiële risico’s en het implementeren van maatregelen om deze risico’s te beperken.
Het is verstandig om dit al nog voor aanschaf van de applicatie uit te voeren en de uitkomsten van de PIA mee te nemen. Doer je dit later dan kan het erg veel tijd en geld (extra) gaan kosten.
3. Datalekken tijdig en zorgvuldig melden
Organisaties zijn verplicht om datalekken te melden aan de Autoriteit Persoonsgegevens binnen 72 uur na ontdekking, tenzij het lek geen risico voor de betrokkenen inhoudt. Bij het melden van een datalek moeten details zoals de aard van de gegevens en het aantal betrokken personen worden verstrekt.
Het is cruciaal om goede afspraken te maken met verwerkers in de verwerkersovereenkomsten, zodat zij datalekken vroeg genoeg melden, bij voorkeur binnen 48 uur.
Dit helpt ervoor te zorgen dat de organisatie voldoende tijd heeft om het datalek binnen de vereiste termijn te rapporteren en de nodige maatregelen te nemen om verdere schade te voorkomen.
Waarom goede Data Governance essentieel is voor AVG compliance
GDPR compliance begint met een solide Data Governance structuur
Om met AVG in control te zijn en dat te kunnen aantonen is je de (persoons) data goed gebruik is het van essentieel belang om de data governance in de organisatie goed in te richten. In het DAMA/ DMBOK wordt hier aandacht aan besteed.
Naast het inrichting van de data governance proces zelf met verantwoordelijken zoals een data owner en een data steward is het ook noodzakelijk om metadata management goed in te richten.
Hoe metadata helpt om controle over AVG elementen te behouden
Metadatamanagement is het beschrijven van de data elementen en een aantal aspecten die beschreven moeten worden van al de attributen is of dit AVG elementen zijn. Door ook de goede condities te beschrijven waaronder ze worden vastgelegd en juist wanneer ze moeten worden verwijderd geeft een goede basis om voor de AVG ook op dit gebied aan te kunnen tonen in control te zijn.
Een goede metadata beschrijving zorgt er ook voor dat je op een juiste manier gan toetsen of de datakwaliteit op orde is. Personeelsgegevens kunnen het beste op een plek conform de AVG regels worden vastgelegd. Dit wordt wel master data management genoemd en is een ander belangrijk aspect binnen datagovernance die er voor kan zorgen dat de AVG richtlijnen goed nageleefd worden.
Andere cruciale EU-wetgevingen voor dataverwerking
Naast de AVG zijn er andere belangrijke EU-wetgevingen die van invloed zijn op gegevensverwerking en bescherming.
De Data Act
Een van de belangrijkste is de Data Act, die zich richt op data gegenereerd door verbonden apparaten en streeft naar een eerlijke verdeling van de waarde van data en bevordering van data-uitwisseling.
De Data Governance Act (DGA)
De Data Governance Act (DGA) is een andere belangrijke wetgeving die tot doel heeft het vertrouwen in data-uitwisseling te vergroten en data-altruïsme te bevorderen.
Deze wetgeving is sinds september 2023 van kracht en richt zich op de publieke sector en organisaties die data willen hergebruiken.
De AI Act
Daarnaast is er de AI Act, die nog in ontwikkeling is en gericht is op het reguleren van kunstmatige intelligentie met aandacht voor ethiek en veiligheid. Deze wetgeving zal van invloed zijn op organisaties die AI-systemen ontwikkelen en gebruiken binnen de EU.
