Data Producten als een Service (DaaS)
Ontdek hoe organisaties met ‘Data as a Service’ (data producten) en het IDAM-model data toegankelijker en waardevoller maken. Lees verder om te zien hoe deze aanpak bijdraagt aan slimmere beslissingen en een toekomstbestendige data strategie.
Data als een Service (DaaS)
Alles over data producten en data interactie
De digitale wereld is een datagedreven ecosysteem waarin organisaties continu streven naar manieren om efficiënter en effectiever data te beheren en in te zetten.
In de huidige digitale economie, waar data de nieuwe olie is, is ‘Data as a Service’ (DaaS) of data producten een essentieel component in de bedrijfsstrategie geworden.
DaaS, helder gepresenteerd binnen het IDAM-model, vertegenwoordigd de waarde van data door deze toegankelijk te maken in bruikbare formaten voor alle betrokkenen binnen en buiten organisaties.
Dit behandelen we:
- Wat zijn data producten?
- Slimme data interactie start met het IDAM-model
- Voorbeelden van data producten
- De 5 toepassingsgebieden van dataproducten
- Implementatie van dataproducten en DaaS in 9 stappen
- Bouw krachtige dataproducten met het FAIR principe
- Data producten voor de overheid en de gemeentes
- De toekomst van data producten (AI)
Wat is DaaS (data producten)?
De definitie van data producten
Dataproducten zijn gestructureerde datasets of informatiebundels, die op zo’n manier zijn samengesteld en geoptimaliseerd dat ze direct bruikbaar zijn voor analyse, besluitvorming of automatische processen binnen een organisatie of haar partners.
Bovendien is het belangrijk dat data producten worden geleverd via een self-serviceinterface en dat ze de complexiteit van datapijplijnen verbergen.
Voorbeelden van soorten data producten →
Meer dan alleen ruwe data
Zij vertegenwoordigen niet zomaar ruwe data, maar zijn verrijkt en verwerkt met het oog op specifieke vraagstukken van afnemers. Dit maakt ze uiterst waardevol voor organisaties die op zoek zijn naar datagedreven inzichten en oplossingen, waarbij gebruikersgemak en toegankelijkheid voorop staan.
Naast de data zelf is het product omgeven met afspraken (governance) en security.
Data as a service vs. Data as a product
Data as a service staat ook wel bekend als data as a product (DAAP). Welke term je gebruikt, data as a service of data as a product maakt eigenlijk niet uit. We bedoelen hier hetzelfde mee.
De cruciale rol van ‘data interactie’ binnen DaaS
Data interactie speelt een cruciale rol in het efficiënt benutten van Data als een Service (DaaS). Het gaat hier niet alleen om het gestructureerd aanbieden van data, maar ook om de activiteiten die dataspecialisten uitvoeren om waarde uit deze data te halen.
Het creëren van waarde met data interactie
Denk hierbij aan ETL-processen (Extract, Transform, Load), die essentieel zijn voor het voorbereiden en beschikbaar stellen van data in een bruikbare vorm.
Daarnaast omvat data interactie ook het geven van trainingen en workshops om gebruikers in staat te stellen de data effectief te gebruiken voor hun specifieke behoeften.
Dit alles onderstreept het belang van een geïntegreerde aanpak, waarbij DaaS wordt gezien als een onderdeel van een breder scala aan diensten die een datateam kan bieden om organisaties te helpen hun datacapaciteiten te maximaliseren.
Data volwassenheid meten met het IDAM-model
Download dan nu onze brochure over het meten van datavolwassenheid. Ontdek waar jouw organisatie staat en ontvang handige tips en tools om verder te groeien op de datavolwassenheidsschaal.


Slimme data interactie start met het IDAM-model
De onmisbare derde laag van het IDAM-model
Met het IDAM-model meet je de data volwassenheid en de datagedrevenheid van jouw organisatie.
De derde laag van het IDAM-model betreft de data interactie, een cruciale laag, waarin de waarde van data exponentieel wordt vergroot door de manier waarop deze wordt geleverd en gebruikt.
Gebruikerservaring als speerpunt van data interactie
In deze laag staat de gebruikerservaring van de dataconsument centraal. Een succesvolle data interactie leidt tot hoogwaardige (gebruik van) dataproducten, die een integraal onderdeel vormen van het besluitvormingsproces binnen organisaties.
Een praktische blik op data interactie
Data interactie binnen het IDAM-model legt de nadruk op het ontwerpen van interactieprocessen die de data niet alleen toegankelijk, maar ook begrijpelijk maken voor de eindgebruiker.
Het doel is om een naadloze en intuïtieve ervaring te bieden, waardoor organisaties, met minimale inspanning, waardevolle inzichten kunnen ontsluiten en toepassen.
Cruciaal hierbij is een gebruikers gericht ontwerp dat aansluit bij de specifieke behoeften van de dataconsument. Samen met het leveren van door de gebruikers vertrouwde data wordt dit alles ‘verpakt’ in een dataproduct.
Compleet overzicht van alle soorten data producten
De 9 verschillende dataproductgroepen die waarde creëren
Binnen de context van dataproducten kunnen we onderscheid maken tussen verschillende groepen, elk met hun eigen karakteristieken en bijdragen aan de waardeketen van data binnen organisaties.
De data productenboom (DaaS model)
Alle producten die uit data voort kunnen komen groeien als metafoor aan een boom. Met dit model is het mogelijk om keuze te maken welke producten er geleverd gaan worden door de data organisatie aan haar afnemers.
De wortels van de boom zijn de verschillende databronnen die ontsloten zijn. Registraties vormen de basis van betrouwbare databronnen, wat essentieel is voor de waardeketen van data.
1. Data-analyse en visualisatie
Deze groep omvat tools en platforms die data analyseren en de resultaten visualiseren door middel van dashboards, grafieken en interactieve rapporten.
Zij helpen bij het omzetten van ruwe data naar inzichtelijke informatie voor alle niveaus binnen een organisatie. Registraties zijn cruciaal voor het omzetten van ruwe data naar inzichtelijke informatie, wat helpt bij data-analyse en visualisatie.
2. Geografische dataproducten
Specifiek gericht op geospace-data, bieden deze producten inzicht in ruimtelijke patronen en trends.
Ze zijn essentieel voor sectoren zoals stedelijke planning, logistiek en milieubeheer. Data wordt dus op een kaart gepresenteerd.
3. Data-integratie en -transformatie
Hulpmiddelen en platforms die verschillende databronnen samenbrengen, de data harmoniseren en voorbereiden voor analyse.
Dit omvat ETL-tools (extract, transform, load) die cruciaal zijn voor het opbouwen van een gestroomlijnd datalandschap. Ook data pipelines vallen onder deze categorie.
4. CRM
Producten die klantgegevens verzamelen, analyseren en inzichten bieden in klantgedrag, voorkeuren en trends. Hierdoor kunnen organisaties hun klantenservice verbeteren en gerichte marketingstrategieën ontwikkelen.
5. Machine learning en AI-modellen
Deze groep omvat geavanceerde analytische modellen en algoritmen die in staat zijn te leren van data, wat leidt tot voorspellingen of aanbevelingen.
Ze spelen een cruciale rol in automatisering en het verbeteren van de besluitvorming en toepassen van kunstmatige intelligentie.
6. Data-governance en -beheer
Tools en processen die gericht zijn op het waarborgen van de kwaliteit, beveiliging, en het beheer van data binnen een organisatie. Dit omvat aspecten zoals dataprivacy, compliance, en toegangsbeheer.
7. Data as a Product
Deze benadering behandelt data als een losstaand product dat waarde biedt voor zowel interne gebruikers binnen een organisatie als externe klanten. Dit vereist een focus op de kwaliteit, verpakking, en levering van data.
8. Opleiding en storytelling
Deze groep richt zich op het verhogen van datavaardigheden binnen een organisatie en het effectief communiceren van data-inzichten aan een breed publiek.
Het omvat educatieve programma’s en tools voor datavisualisatie die verhalen vertellen met data.
9. Aanvullende producten
Dit betreft een breed scala aan ondersteunende tools en diensten die de bovengenoemde categorieën aanvullen, zoals consultancy diensten, technische ondersteuning, en specifieke applicaties voor niche behoeften.
Iedere groep dataproducten vervult een unieke rol bij het verrijken en operationeel maken van datastrategieën binnen organisaties. Hierdoor wordt data niet alleen toegankelijk, maar ook bruikbaar voor het nemen van gefundeerde beslissingen.
Elke categorie draagt bij aan het verbeteren en versterken van data-interacties zowel binnen als buiten organisaties.
Toepassingsgebieden van dataproducten en DaaS
Het gebruik van dataproducten strekt zich uit over diverse domeinen van organisaties en is niet gebonden aan bepaalde industrieën. Het is cruciaal voor organisaties om het potentieel van dataproducten te begrijpen en te benutten.
De datageletterdheid wordt hiermee vergroot. Hieronder volgt een opsomming van enkele belangrijke toepassingen:
De 5 toepassingsgebieden van dataproducten
1. Besluitvorming
Dataproducten voorzien besluitvormers van accurate en tijdige informatie, waardoor ze onderbouwde besluiten kunnen nemen.
Registraties spelen een cruciale rol in het voorzien van accurate en tijdige informatie voor besluitvorming.
2. Klantinzichten
Het gebruik van dataproducten verbetert het begrip van klantgedrag en -preferenties, wat essentieel is voor het ontwikkelen van op maat gemaakte marketingstrategieën.
3. Operationele efficiëntie
Door processen en prestaties te analyseren met behulp van dataproducten, kunnen organisaties inefficiënties identificeren en verbeteringen doorvoeren. Denk hierbij aan lean- en PDCA trajecten.
4. Productontwikkeling
Datagestuurde inzichten ondersteunen de ontwikkeling van nieuwe producten of diensten, die beter aansluiten bij de behoeften van de markt.
5. Risicobeheersing
Het analyseren van data met betrekking tot markttrends, financiële indicatoren en klantgedrag helpt bij het vroegtijdig signaleren van mogelijke risico’s en het nemen van maatregelen.
Implementatie van dataproducten
en DaaS in 9 stappen
Het implementatieproces samengevat
De implementatie van dataproducten en Data as a Service (DaaS) vormt een essentiële stap in het realiseren van een datagedreven organisatie. Door dataproducten te creëren en implementeren, kunnen organisaties hun data beter beheren, analyseren en benutten om besluitvorming te ondersteunen.
DaaS biedt daarnaast een manier om data te delen en te integreren met andere systemen en applicaties, waardoor waardecreatie wordt gestimuleerd.
Gestructureerde aanpak als fundament
Een succesvolle implementatie start met een duidelijke strategie voor databeheer en integratie. Het definiëren van dataproducten, het ontwikkelen van een data-mesh en het implementeren van tools voor data-analyse en -visualisatie zijn hierin cruciale elementen.
Volgens het IDAM-model is het essentieel om een gestructureerde aanpak te volgen.
Een eerste stap is het identificeren van de behoeften van de organisatie en het vaststellen van duidelijke doelstellingen. Registraties vormen hierbij de basis voor een georganiseerde benadering van data-interactie en beheer.
Deze aanpak zorgt ervoor dat data niet alleen gestandaardiseerd en geïntegreerd is, maar ook interactief beschikbaar wordt gesteld.
Data-mesh voor schaalbaarheid en flexibiliteit
Het ontwikkelen van een data-mesh biedt organisaties de mogelijkheid om data te decentraliseren en als product te beheren. Dit vergroot de schaalbaarheid en flexibiliteit, terwijl samenwerking tussen teams en afdelingen wordt bevorderd, zodat data toegankelijker en bruikbaarder wordt.
Sleutelstappen in dataproductontwikkeling
Om waardevolle dataproducten te creëren, kan een helder stappenplan gevolgd worden dat rekening houdt met de unieke uitdagingen van datamanagement binnen een organisatie:
1. Behoefteanalyse
Analyseer grondig de databehoeften binnen de organisatie en bepaal welke processen of taken verbeterd kunnen worden met data-inzichten. Stel duidelijke doelstellingen vast.
2. Data-identificatie en -verzameling
Verzamel benodigde data uit interne en externe bronnen. Geef prioriteit aan dimensionele data, leidend tot betere filtering en groepering, met inachtneming van privacyrichtlijnen.
3. Data-opschoning en -voorbereiding
Zorg voor foutloze en gestructureerde data door middel van repeteerbare processen, die analyse en interoperatie vereenvoudigen. Dit waarborgt de betrouwbaarheid van dataproducten.
4. Ontwerp en ontwikkeling
Ontwerp dataproducten met gebruiksvriendelijke interfaces, duidelijke dashboards of zelfs AI en machine learning voor geavanceerde analyses.
5. Testen en valideren
Controleer op fouten en valideer of het product aan de gebruikersbehoeften voldoet. Bij AI-toepassingen is voortdurend testen cruciaal.
6. Implementatie
Integreer de dataproducten in bedrijfsprocessen of bied deze aan klanten aan. Zorg voor duidelijke documentatie, zoals metadata management, en bied ondersteuning aan gebruikers.
7. Onderhoud en updates
Regelmatige controle en updates zijn nodig om relevantie en functionaliteit te waarborgen. Data governance speelt hier een sleutelrol.
8. Scholing en begeleiding
Train gebruikers om de dataproducten optimaal te benutten en te begrijpen, zodat foutieve interpretatie wordt voorkomen en adoptie wordt versneld.
9. Feedback en verbetering
Verzamel inzichten via gebruikersfeedback en data-analyse. Gebruik deze inzichten om producten continu aan te scherpen in lijn met prioriteiten van het data governance board.
Tools en praktische toepassingen
Naast strategie en gestructureerde stappen, helpt het gebruik van gespecialiseerde tools bij data-analyse en -visualisatie om ruwe data om te zetten in zinvolle inzichten. Dit stroomlijnt besluitvormingsprocessen en biedt organisaties een concurrentievoordeel.
Succesvolle dataproducten als instrument voor groei
Een gestructureerde aanpak, samen met het IDAM-model, stelt organisaties in staat om dataproducten te ontwikkelen die niet alleen technisch robuust zijn, maar ook echte impact maken. Dit versterkt hun data-gedreven strategie en opent de weg naar betere besluitvorming en groei.
Bouw krachtige dataproducten met het FAIR principe
Data producten optimaal ontwikkelen vereist een gedegen datamanagement strategie, waarbij de FAIR-richtlijnen een fundamentele rol spelen.
Wat is FAIR?
FAIR staat voor Findable, Accessible, Interoperable, en Reusable, vier essentiële principes die de toegankelijkheid, uitwisselbaarheid en bruikbaarheid van data en digitale assets verbeteren.
1. Vindbaar (Findable)
Elk data product moet een unieke identificatie hebben, zodat het gemakkelijk te vinden is voor zowel menselijke gebruikers als computeralgoritmes.
2. Toegankelijk (Accessible)
Zodra data gevonden is, moet het toegankelijk blijven, zelfs wanneer de oorspronkelijke datalocatie wijzigt. Dit vereist adequate metadata en data-infrastructuren.
Registraties zorgen ervoor dat data vindbaar en herbruikbaar is, wat bijdraagt aan de toegankelijkheid van data producten.
3. Uitwisselbaar (Interoperable)
Data moet gestructureerd en gedocumenteerd zijn op een wijze die uitwisseling en integratie met andere datasets, tools, en systemen mogelijk maakt.
4. Herbruikbaar (Reusable)
Data dient zodanig gedocumenteerd en gepubliceerd te zijn dat anderen het kunnen hergebruiken, compleet met duidelijke licenties en gebruiksinstructies.
Bouw op FAIR voor betere inzichten en een data mesh
Door ontwikkeling van dataproducten in lijn met de FAIR-principes, bevorderen organisaties dat hun data breed en effectief ingezet kan worden, waarmee de waarde van de data binnen en buiten de organisatie toeneemt.
Implementatie van deze principes faciliteert niet alleen een verbeterde data-interactie en -samenwerking binnen de organisatie, maar ook met externe partners, daarmee de innovatie en data-gedreven besluitvorming verder versterkend binnen de gehele keten.
Het is de basis om een data mesh te kunnen ontwikkelen, als je dat wilt, en bedoeld om relevante inzichten te kunnen verkrijgen binnen organisaties.
Data producten voor de overheid en de gemeentes
Uitdagingen bij gemeentelijke data producten
Binnen de overheid en vooral in de gemeentelijke overheid zijn dataproducten een krachtig middel om transparantie en efficiëntie in de dienstverlening te verhogen.
Registraties zijn essentieel voor het verhogen van transparantie en efficiëntie in de dienstverlening van de overheid.
Dergelijke dataproducten moeten rekening houden met unieke uitdagingen zoals privacywetgeving, beveiligingseisen en de complexiteit van overheidsdata.
De rol van gegevensbeheerders bij gemeentelijke data producten
De gemeentelijke overheid is al geruime tijd bezig met het implementeren en optimaliseren van dataproducten in haar dagelijkse werking. Dit werd mogelijk gemaakt door de inzet van gespecialiseerde professionals, bekend als gegevensbeheerders.
Deze gegevensbeheerders zijn verantwoordelijk voor het beheren, onderhouden en beveiligen van de data die binnen de gemeente wordt gegenereerd en gebruikt.
Ze spelen een cruciale rol in het waarborgen van de kwaliteit en betrouwbaarheid van deze data, wat essentieel is voor zowel de interne werking als de dienstverlening naar de burger toe.
Nieuwe eisen vanuit de Archiefwet voor databeheer
Met de recente wijzigingen in de Archiefwet is er nu een toenemende nadruk op het correct archiveren van dataproducten. Hierbij gaat het niet alleen om het bewaren van de data zelf, maar ook om het zorgvuldig documenteren van deze dataproducten, inclusief meta-beschrijvingen.
Deze meta-beschrijvingen bieden belangrijke context voor de data, waardoor deze niet alleen nu maar ook in de toekomst begrijpelijk en toegankelijk blijft.
Archivering als basis voor transparantie en compliance
Het juist archiveren van dataproducten volgens de nieuwe richtlijnen is van cruciaal belang om transparantie, compliance en de lange termijn bruikbaarheid van gemeentelijke data te garanderen.
Daarom wordt er steeds meer aandacht besteed aan deze aspecten, waarbij de rol van de gegevensbeheerders ook voor de archivering nog belangrijker wordt.
Bouw aan betere data producten voor een transparantere overheid
De combinatie van het effectief beheren, documenteren en archiveren van gemeentelijke dataproducten zorgt ervoor dat deze dataproducten niet alleen aan de huidige normen voldoen, maar ook in de toekomst een belangrijke rol spelen in het verhogen van transparantie en de samenwerking tussen overheden en burgers.
De toekomst van data producten en DaaS
Voorbereid op 2025 en de jaren die volgen
De integratie van dataproducten met AI
De toekomst van dataproducten en DaaS (data as a product) belooft een verdergaande integratie met technologieën zoals kunstmatige intelligentie en machine learning. Registraties zullen een cruciale rol spelen in de verdere integratie van technologieën zoals kunstmatige intelligentie en machine learning.
Data professionals spelen een cruciale rol in het vormgeven aan deze toekomst en zullen moeten blijven innoveren om aan de steeds veranderende behoeften van organisaties te voldoen.
Het wordt met AI steeds eenvoudiger om deze producten te vervaardigen en ook voor eindgebruikers om deze te gaan gebruiken in de dagelijkse operatie.
Het snelgroeiende belang van een datacatalogus
Een opkomende ontwikkeling in de wereld van data management is het groeiende belang van een datacatalogus.
Deze technologie faciliteert het vinden, begrijpen en beheren van data binnen organisaties. Door metadata centraal te catalogiseren, verbetert het de zichtbaarheid en toegankelijkheid van data-assets. Dit is essentieel voor het ondersteunen van data governance en compliance met AVG regelgeving.
Machine learning als katalysator voor slimme datacatalogi
Een geavanceerde datacatalogus maakt gebruik van machine learning om data te classificeren en te verrijken, wat bijdraagt aan een efficiënter en effectiever gebruik van data.
Dit versterkt de datacultuur binnen organisaties en stimuleert een data-gedreven besluitvormingsproces. Een voorbeeld van een data catalog is Purview van Microsoft.